De motorsleepboot Pionier werd in 1932 gebouwd op de Rijkswerf te Hellevoetsluis en op 10 januari 1933 opgeleverd aan het Regiment Genietroepen van de Koninklijke Landmacht. Het schip had de volgende afmetingen: 11,55 x 2,60 x 0,60 meter. De Pionier was uitgerust met een Ford-motor van 35 pk.
In 1948 was de Pionier in gebruik als RP12, later RV12, bij het Regiment Vaartuigendienst (RV staat voor Rijksvaartuig). Tot 1950 diende de boot als communicatievaartuig bij Fort Rijnauwen, en daarna in IJmuiden, waar het schip diende voor communicatie met het Forteiland. In 1952 werd de originele motor vervangen door een MWM-motor.
Vanaf 1953 tot 1958 werd de Pionier ingezet als patrouillevaartuig voor de Koninklijke Marechaussee, eerst in Lobith en later in Amsterdam en Zaandam als patrouillevaartuig in de Amsterdamse haven. In 1956 werd de Pionier afgekeurd voor de sleepdienst en in 1958 afgevoerd naar Gorinchem. De motor werd uit de Pionier verwijderd en gebruikt voor instructiedoeleinden bij de machinistenopleidingen.
In 1960 werd het casco van de Pionier gebruikt als proefobject voor de duikopleiding van de Koninklijke Landmacht. Het schip werd tot zinken gebracht zodat oefenduikers het konden terugvinden. Na enkele geslaagde pogingen ging het een keer mis, waardoor het bijna vijf maanden duurde voordat het casco weer boven water werd gehaald.
Vanwege het model werd de Pionier ook wel een “Hamburgertje” genoemd, hoewel het echt een naar Nederlandse maatstaven gebouwd scheepje was.
Fort Rijnauwen is met 31 hectare en 27 Rijksmonumenten het grootste en groenste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en maakt deel uit van het UNESCO Werelderfgoed. Het hele jaar door worden er rondleidingen gegeven door ervaren gidsen in en rondom het fort.
Na de Tweede Wereldoorlog werd Fort Rijnauwen gebruikt als NSB-strafkamp om honderden, mogelijk duizenden, “foute” Utrechters vast te houden tot hun berechting. Het exacte aantal veroordeelde NSB’ers is mij niet bekend, maar één naam die wel bekend is, is die van Cornelis van Ravenswaay, de burgemeester van Utrecht van 1942 tot 1945 en waarnemend burgemeester van De Bilt. Hij werd na de oorlog veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf vanwege zijn lidmaatschap van de NSB, waarvan hij zeven jaar heeft uitgezeten. Van Ravenswaay overleed in 1955.
Tijdens mijn onderzoek naar de sleepboot Pionier stuitte ik op een tweede schip met dezelfde naam. Gezien het bouwjaar en de namen van de vorige eigenaars niet overeenkwamen, heb ik gekozen voor de Pionier die werd gebouwd op de Rijkswerf.
De foto van de Pionier maakte ik tijdens de NSD 2009 in Vianen.
Jan Weij, 25 augustus 2024
